کد مطلب:26272 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

علل عقب ماندگي كشورهاي اسلامي از لحاظ علمي و صنعتي از ديگر كشورها چيست؟

بررسي علل واماندن مسلمانان از پيشرفت در تكنولوژي و پيش افتادن ديگران در اين عرصه، از موضوعات بسيار مهمي است كه بررسي آن نيازمند تحقيق گسترده تاريخي و اجتماعي است. مسلماً يك سري عوامل دراين زمينه دخيل بودهاند كه بايستي آنها را شناخت و ارزيابي كرد.

الف) در آموزههاي ديني اسلام تكيه بسيار زيادي بر عقل و تعقل، تفكر و تدبر شده است. در قرآن مجيد اين كلمات و مفاهيم به اشكال گوناگون به كار رفته است:

1- چهل و نه مرتبه ريشه عقل به صورتهاي مختلف (تعقلون، يعقلون، يعقلها، تعقل و عقلوه)،

2- هجده مرتبه ريشه فكر (تفكرون، يتفكرون و فكر)،

3- هشت مرتبه ريشه دبر (به معناي تدبّر)،

4- چندين بار ريشه نظر (به معناي نگريستن و تأمل)،

5- دهها مرتبه ريشه رأي (به معناي مشاهده)،

6- عقل از ديدگاه اسلام اولين مخلوق الهي و با شرافتترين آنها قلمداد شدهاست.

ب) مسلمانان با تكيه بر تعاليم وحي - به ويژه بر عقل و انديشه و ديگر آموزههاي آسماني قرآن - در طول ده قرن بلكه بيشتر پرچمدار پيشرفت و ترقي در جهان بودهاند. اگر اندكي تاريخ علم و تمدّن را مطالعه كنيم، در خواهيم يافت كه تحولات اروپا و نوگرايي علمي و فكري آن (رنسانس) در قرن شانزدهم به بعد عميقاً تحت تأثير تمدن اسلامي بوده است. مطالعه تاريخ جنگهاي صليبي و روابط اروپا و مسلمانان به روشني اين حقيقت را نشان مي دهد.

براي مطالعه بيشتر در اين زمينه ر.ك: 1- نگاهي به تاريخ جهان، جواهر لعل نهرو 2- تمدن اسلام و عرب، گوساولوبون 3- تاريخ تمدن، ويل دورانت 4- تمدن اسلامي از زبان بيگانگان، محمد تقي صرفي 5- تاريخ تمدن اسلام، جرجي زيدان 6- تاريخ تمدن اسلام و عرب، گوساولوبون 7- فرهنگ اسلام در اروپا، زيگريد هونكه 8- حدود خسارت جهان وانحطاط مسلمين، مصطفي زماني 9- نقش مسلمانان در پيشرفت علوم.

ج) ترديدي نيست كه اگر مسلمانان از تعاليم وحي فاصله نميگرفتند و قوام سياسي و وحدت اجتماعي خود را حفظ مي كردند، اكنون نيز مي توانستند از هر نظر جلوتر از غرب باشند چرا كه اگر به جاي درگيريهاي بيهوده واتلاف منابع خود، دست وحدت به يكديگر بدهند و به ريسمان الهي چنگ بزنند، مي توانند قدرتي بزرگ با امكاناتي وسيع در سطح جهان باشند و با چند برنامه و استفاده از استعدادها، از نظر فن آوري نيز به رقابت با ديگران بپردازند.

د) آنچه كه موجب عقب ماندگي صنعتي و سياسي مسلمانان گشته فاصله گرفتن آنان از اسلام و برداشتهاي بدون دليل از دين بوده است. برداشت غلظ از زهد، دنيا، دعا و قدرت موجب عقب ماندگي شده وگرنه همين مفاهيم در صدر اسلام و حتي در غرب، موجب پيشرفت شده است.

بلي، بايد اعتراف كرد كه رواج انديشههاي صوفي گرانه و برخي انحرافات ديگر فكري - كه معلول التقاط است - نقش مؤثري در جاماندن مسلمانان از قافله صنعت و پيشرفت داشته است.

ه') بررسي مجموعه علل و عوامل موضوع مورد بحث، نيازمند تحقيق و مطالعه بيشتر است، از اين رو منابع زير براي مطالعه معرفي مي شود: 1- رمز عقب ماندگي ما، شكيب ارسلان 2- ميراث اسلام، الفرد گيوم و... 3- سهم اسلام در تمدن جهان، صاحب الزماني 4- تاريخ فتوحات اسلامي در اروپا، شكسب ارسلان 5- عظمت مسلمين در اروپا، ماك كاپ 6- اسرار عقب ماندگي شرق، ناصر مكارم شيرازي 7- احياي تفكر اسلامي، شهيد مطهري 8- انسان و سرنوشت، شهيد مطهري.

ز) نكته ديگري كه بايد به آن توجه كنيد، بحث اعتقاد و عدم اعتقاد به نيروي ماوراي طبيعي است. غرب هيچ گاه به طور عام وگسترده منكر ماوراء الطبيعه نبوده و اكنون نيز نيست.

بيشتر يا تمامي دانشمندان اروپا - كه از قرن شانزده به بعد پايه گذاران پيشرفت علمي در اروپا بودهاند - معتقد به خداوند و اديان الهي بودهاند.